Trong hành trình nghỉ mát Cửa Lò tôi có đến Đền Diên Nhất.Đền Diên Nhất thờ chính bà Hoàng hậu Hoàng Thị Lê gồm 3 tòa tọa lạc trên một vùng đất bình lặng , rộng 4.000m2 , quay mặt về hướng Nam. Hai cột cổng ( hoa biểu ) của đền đồ sộ , kết liên một lèo với bức tường bọc ở hai bên có đắp nổi voi , ngựa , tượng quan văn , quan lại võ. Trước đây có các tượng voi , ngựa , phượng bằng đá chầu ngay hai bên trước cửa đền. Qua cổng là hồ nước hình vuông , có non bộ và đài phun nước; tiếp đến là tòa tháp có đặt lò hương trước khi vào tòa trung điện 3 gian.
Đền Diên Nhất
Thượng điện có thờ 13 bức tượng thần phật , nổi lên ở giữa và phía trước là tượng bà Hoàng hậu Hoàng Thị Lê thếp vàng , được tạc theo phong cách mỹ thuật triều Lê , khuôn mặt đẹp , đoan trang , với mắt phượng , mày ngài , môi son , đầu đội vương miện… Hai bên xà gian thờ chính có đôi Thanh xà và Bạch xà cuộn chầu hai bên. Nhà bái đường và tả vu , hữu vu dự kiến sẽ được xây dựng lại hoành tráng với sự đóng góp của các doanh nhân và dân chúng địa phương.
Ngôi đền cùng với đền Bầu Lối đã cùng với dân làng trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử. Đặc biệt trong giai đoạn Đảng ta hoạt động bí mật , đền là nơi tổ chức các cuộc họp của tổ chức cách mệnh , có sự tham dự của các đảng viên , như đồng chí Hoàng Văn Đường ( tức ông Lạng ) là đảng viên 1930 , ông Nguyễn Bá Ngôn và Nguyễn Đình Mưu… ( về sau , ông Mưu bị Pháp bắt và xử bắn , ông Ngôn bị đi đày và mất tăm , còn ông Đường bị đày đi Kon Tum ).
Thời kỳ lúa ra đòng cách mạng tháng 8/1945 , đền là nơi tập luyện của dân binh , du kích ( do ông Võ Văn Quảng quản thúc ). Cũng tại đây , Phân đoàn Cứu quốc mang tên danh nhân Bùi Ích Duệ đã sinh ra do ông Đặng Văn Khính làm Phân đoàn trưởng. Trong kháng chiến chống Mỹ , ngôi đền Hạ được di dời đi nơi khác làm lớp học cho học trò , còn đền Thượng trở nên kho khí giới của Xã đội xã Nghi Hương. Đến năm 1994 , dân chúng trong vùng đã góp công của tu sửa , tu tạo lại để phục vụ người khách tham quan cho việc cầu cúng tâm linh.
