Danh lam thắng cảnh quần đảo Cát Bà được xếp bằng Di tích quốc gia đặc biệt. Đây là sự suy tôn giá trị lịch sử , văn hóa , khoa học và cảm biết cái đẹp quý giá của quần đảo Cát Bà. Đồng thời , có ý nghĩa thiết thực để quần đảo này sớm được UNESCO confirm là Di sản tự nhiên thế giới.
Quần đảo tiềm ẩn nhiều dấu tích lịch sử
Quần đảo Cát Bà gồm 366 đảo , diện tích tự nhiên là 33.670 ha , trong đó đảo Cát Bà là đảo lớn nhất , liền kề phía nam vịnh Hạ Long , Di sản tự nhiên thế giới , cách trọng tâm thành thị Hải Phòng khoảng 30km , cách thành thị Hạ Long khoảng 25km. Phó giám đốc bảo tồn Hải Phòng Đỗ Xuân Trung khẳng định: quần đảo Cát Bà tiềm ẩn nhiều dấu tích của thời kỳ lúa ra đòng Thời đại tối cổ biển Việt Nam , thời kỳ lúa ra đòng phong kiến , kháng chiến chống Pháp , chống Mỹ. Theo đó , các di chỉ thời Thời đại tối cổ ở quần đảo Cát Bà Hải Phòng được các nhà khoa học đánh giá cao về vai trò , vịt xiêm và tác phong lịch sử trong diễn trình nghiên cứu văn hóa khảo cổ Thời đại tối cổ vùng duyên hải Bắc Bộ Việt Nam. Đặc biệt là văn hóa biển thời Thời đại tối cổ ở phía Bắc nước ta , trong đó nổi lên là di chỉ Cái Bèo. Có xác xuất tự tin tuyên bố , di chỉ Cái Bèo là một trong số những di chỉ khảo cổ học quan yếu nhất trong chuye ven biển , đảo ngoài biển của miền Đông Bắc Việt Nam.
Giá trị cảnh quan tự nhiên
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học , quần đảo Cát Bà – Long Châu là quần đảo tự nhiên hình thành do quá trình kiến tạo địa chất , quá trình biển tiến vào giai đoạn Holocene , cách bây giờ hàng chục nghìn năm. Do quá trình biển tiến đã chia cắt lục địa thành các đảo nhỏ độc lập. Nhân hình quần đảo Cát Bà bây giờ gồm các khối núi đá vôi xếp thành hàng dãy liên tiếp và độc lập nổi lên giữa biển Vịnh Bắc Bộ. Lớp cát địa tầng cho thấy quá trình cơ năng lâu dài gây nên vùng quần đảo như ngày nay…. Điều đó tạo cho nơi đây sự trong lành , yên tĩnh , trù úm phú… Ngoài rừng , biển , ẩn sâu trong lòng núi đá là các hang động tự nhiên kỳ thú với những thạch nhũ hàng triệu năm tuổi còn nguyên vẻ hoang vu , như: động Thiên Long , hoa cương , Cây Thị , Hiền Hào , Trung Trang , … tạo nên hệ thống giao thông thắng cảnh đa dạng , không phải nơi nào cũng có.
Quần đảo Cát Bà có nhiều vịnh biển đẹp , thơm tho như vịnh Lan Hạ và hàng trăm tùng vụng như một công viên biển kỳ thú , có cảnh đẹp hoang vu như: Ao Ếch , vụng Le , vụng Tùng Gấu… Trong đó , vụng Tùng Gấu đi sâu vào trong đảo tới 7 , 5 km , cửa vụng rộng khoảng 400m , độ sâu nhàng nhàng là 4- 5 m , có nhiều nguồn hải sản quý hiếm. Đây là nơi lý tưởng để khách du lịch Cát Bà tắm biển với làn nước trong xanh và bãi cát trắng tinh từ những mảnh vụn san hô tạo thành.
Được hình thành từ vùng địa hình núi đá vôi nằm giữa biển khơi , quần đảo Cát Bà hình thành nên các bãi tắm đẹp và nhiều đảo nhỏ chưa có người đặt chân đến , chưa được đặt tên còn ngăn lại trong một giới hạn nhất định vẻ đẹp hoang vu. Trong đó ngh ii như bãi tắm: Cát Cò 1 , Cát Cò 2 , Cát Cò 3 , Cát Dứa , Cát Ông , Cát Trai , Dượng Tranh…. Phần lớn các bãi tắm ở đây thoải , nước biển có độ mặn cao nên nước trong xanh và sạch , kín gió , ánh nắng chan hòa. Các bãi tắm trải dài , giao hòa với biển khơi đầy nắng thơm tho , kỳ ảo…
trọng tâm đa dạng sinh học cao
Theo Phó giám đốc bảo tồn Hải Phòng Đỗ Xuân Trung , một trong những giá trị được nhấn mạnh trong hồ sơ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt , đó là quần đảo Cát Bà – Long Châu là một trọng tâm đa dạng sinh học cao.
Quần đảo Cát Bà với 3.860 loài cây cỏ và động vật trên cạn và dưới biển. Trong số này có tới 137 loài được chính phủ Việt Nam rõ ràng là các loài quý hiếm đưa vào Sách Đỏ để bảo vệ và cũng có tới 76 loài nằm trong danh mục quý hiếm của IUCN. Trong đó có 1 loài linh trưởng là loài Voọc đầu trắng và 6 loài cây cỏ ở cấp cực kỳ gấp rút đó là Dó bầu , Mun , Táu Muối , Chò Chỉ , Sao hồng gai và Dầu nàng song. Đặc biệt loài Voọc đầu trắng là loài đặc hữu bây giờ chỉ còn một quần thể với 63 cát vàng , trên thế giới độc nhất vô nhị còn có ở Cát Bà. Vì vậy loài này được Liên minh bảo tồn tự nhiên Quốc tế ( IUCN ) khuyến cáo trong danh sách loài có nguy cơ tuyệt chủng cao , cần đặc biệt bảo vệ. Đây được coi là giá trị quý hiếm siêu việt cả thế giới và được Việt Nam vinh danh là biểu tượng của quần đảo Cát Bà.
Chính vị đa dạng sinh học nên hằng năm du khách đến thăm quan Cát Bà rất đông. Phần lớn khách du lịch Cát Bà 3 ngày 2 đêm để có thể tận hưởng được hết cảnh đẹp cũng như những nới giải trí tại Cát Bà.